ÇANKIRI TARİHİ
İlin merkezi olan Çankırı kenti, Kızılırmak´ın kolları Acıçay ile Tatlıçay´ın
birleştiği yerde kurulmuştur. Deniz yüzeyinden 700-800m yüksekliktedir. Çankırı
çok eskiden bir kale kentiydi. Kent, sonraları sırtını kaleye dayayarak, güneye
doğru yayıldı. Günümüzde, Tatlıçay´ın her iki yakasına serpilmiş durumdadır.
Kalenin eteklerindeki mahalleler, kentin çekirdeğini oluşturur. Bu mahalleler
dar sokaklıdır. Kentin yeni kesimleri ise, daha modern görünüşlüdür.
Çankırı´nın
adı, Batılı kimi gezginler tarafından "Çangırı" ya da "Çengiri" biçiminde
yazılmıştır. Kent eski GANGRA adlı kentin yerinde kurulmuştur. Önceleri
Paphlagonia´ya bağlıydı. Sonra Pontos devletine, ardından da Galatia´ya
bağlandı. Galatia hükümdarı Deiotarus, Gangra´yı merkez yaptı. M.Ö.25´te Roma
imparatorluğunun topraklarına katılan yöre, Bizanslılar zamanında bir ara sürgün
yeri idi. Kimi kaynaklarda anılan Germanikopolis kentinin Gangra olduğu
sanılıyor. Emeviler zamanında İslam orduları birkaç kez saldırdılarsa da bu
kaleyi ele geçiremediler.
Çankırı ve çevresi 1071 Malazgirt zaferinden sonra Danışmendoğullarınca ele
geçirildi.
Selçukluların Malatya´da tutsak edilip Niksar kalesine kapattıkları Antakya
hükümdarı Bohemond´u kurtarmak için 1101´de İstanbul´dan yola çıkan Raymond de
Toulouse komutasındaki Haçlı ordusu Ankara´yı aldıktan sonra Çankırı´ya
yöneldiyse de kaleye giremediler. Amasya yakınlarında Selçuklu ordusuyla karşı
karşıya gelen Haçlı Ordusu, bozguna uğradı. 1134´te Bizans imparatoru Ioannes
Komnenos şiddetli çarpışmalardan sonra kaleyi ele geçirebildiyse de, o döndükten
sonra Danışmendliler kenti geri aldılar. Daha sonra yöreye Selçuklular egemen
oldular. Murad I. zamanında Çankırı ve çevresi Osmanlı topraklarına katıldı.
Timur 1402´de Çankırı´yı eski sahiplerine verdiyse de 1439´da Mehmet I. geri
aldı.
Osmanlı döneminde yönetim bakımından anadolu eyaletine bağlı bir livanın
merkezi olan Çankırı, Cumhuriyetin ilanından önce Kastamonu vilayetine bağlı bir
sancağın merkezi idi. Kurtuluş savaşı sırasında İnebolu üzerinden İstanbul´dan
Ankara´ya yapılan malzeme ve insan naklinde Çankırı önemli bir aracı merkez
rolünü oynamıştır. Cumhuriyet döneminde il merkezi haline getirilmiştir.
19.yüzyılın sonunda yaklaşık 16 bin olduğu tahmin edilen nüfusunu,
Cumhuriyetin ilk yıllarında 10 binin altına düştüğü görüldü. (1927´de 8.847).
Ancak 1940´da 10 bini yeniden aşabilen (10.235) nüfus 1970´te 25 bini geçti
(26.124). 1990´da da 45.496´ya ulaştı.
